Dit kun je leren van deze ‘sportaccommodaties van de toekomst’

De organisatie van de verkiezing ziet het niveau van verduurzaming elk jaar stijgen bij de inschrijvingen. Waren zonnepanelen en een warmtepomp in 2020 bijna een garantie voor een finaleplaats, in 2025 is daarvoor een combinatie nodig van watermanagement, multifunctionaliteit, energieopslag en sociale duurzaamheid. Multifunctionele sportaccommodatie ’t Doesgoor won de verkiezing, waar 62 accommodaties aan deelnamen.

De vijf genomineerde sportaccommodaties zien dat de voordelen van de brede verduurzaming hun verenigingen laten groeien. Het is goed voor de clubkas. Het versterkt de sociale functie in de buurt. De verduurzaming verbindt leden met elkaar en trekt nieuwe leden aan. Aan de hand van de vijf finalisten nemen we je mee langs de gemeenschappelijke delers. Hoe kun je daar als vereniging je voordeel mee doen?

Multifunctionaliteit

Elk van de finalisten benut zijn accommodatie breed: sport, onderwijs, zorg, cultuur, ontspanning en buurtvoorzieningen komen samen op één accommodatie. Deze multifunctionaliteit leidt tot hogere bezettingsgraden, sociale cohesie en kostenefficiëntie.

Multifunctionele sportaccommodatie ’t Doesgoor heeft dat onder andere voor elkaar gekregen door hoge kwaliteit altijd voorop te zetten. Deze sportaccommodatie is haar eigen visitekaartje: de club hoeft niet meer op zoek naar gebruikers, maar geïnteresseerden melden zichzelf. Onder andere door de combinatie van functies, is de bezettingsgraad van het park in tien jaar van 20% naar 80% gestegen.

Hoog niveau verduurzaming

Dat een accommodatie uit de jaren ’50 en netcongestie geen beperkingen voor verduurzaming hoeven te zijn, tonen budoclub Lu Gia Jen en Mixed Hockey Club Nieuwegein (MHCN). MHCN ging bij netcongestie meteen op zoek naar alternatieven. De club kwam in samenwerking met de gemeente tot de oplossing om het volle elektriciteitsnet te omzeilen: zonnepanelen, energieopslag en een slim energiebeheersyteem. De vereniging is nu voorzien van duurzame stroom en de energiekosten zijn nihil.

Ook de Haagse budoclub Lu Gia Jen is inventief, in een oud gebouw. Nadat de accommodatie goed was geïsoleerd (onder meer HR++ glas), zijn warmtepompen geïnstalleerd (met gebruik van zonne-energie) en is de dojo niet afhankelijk van gas.

Wil je aan de slag met verduurzaming? Onderzoek of je expertise binnen je eigen vereniging hebt. Schakel specialisten in om de hele situatie in beeld te brengen en vind het juiste (natuurlijke) moment om de maatregelen uit te voeren. Neem de tijd, onderzoek welke subsidies er zijn en ga in gesprek met andere verenigingen die al ervaring hebben. Daarvoor kun je bijvoorbeeld kijken in de Duurzaamheidsatlas bij Duurzame Sportsector.

Circulaire bouw en inrichting

De Grote Moat uit Tubbergen laat zien dat hergebruik niet alleen goed is voor het klimaat (doordat je minder nieuwe grondstoffen gebruikt, is er minder CO₂-uitstoot), maar ook voor de clubkas. De nieuwe tribune, die voor ongeveer 80% is opgebouwd uit hergebruikte materialen. Met hulp van sponsors en goede contacten hebben zij oude materialen kunnen hergebruiken, zoals houten spanten uit een gesloopt pand, tribune-onderdelen van een gesloopte tribune van AFC uit Amsterdam en gebruikte kozijnen.

Budoclub Lu Gia Jen zoekt het hergebruik van materialen in de sportvloer en de tatami’s (judomatten). Wil je zelf ook meer gebruik maken van circulaire materialen of gebruikte materialen wil recyclen, begin dan bij de inkoop. Om bij de aanschaf van materialen scherp te blijven op hergebruik en minder materiaal, kun je jezelf de volgende vragen stellen: heb ik het nodig?  Kan het met minder? Kan ik hergebruiken? Is het nog te repareren? Kan ik dit na gebruik verwerken en de materialen hergebruiken? Is er een circulair alternatief?

Biodiversiteit 

Dat een groene omgeving ook een prettige plek is om te sporten, zie je terug bij alle finalisten. Kleine aanpassingen aan je sportaccommodatie kunnen al een groot verschil maken. Zo houdt Sportpark Zuid Aalten de bosranden rond zijn park in stand en zaait de ruimtes langs de ATB-baan in met bloemenmengsels.

’t Doesgoor heeft ingezet op klimaatadaptatie door middel van de aanleg van een groene long: een ecologische zone met nestkastjes, insectenhotels, wandel- en mountainbikepaden, en een waterbergingsvijver die samen met het waterschap is gerealiseerd. Zo wordt het duurzame karakter van een sportaccommodatie heel zichtbaar.

Wil je zelf aan de slag met biodiversiteit op je sportpark, denk dan na waar je groen kunt laten staan of creëren. Meer bomen en planten zijn niet alleen goed voor de biodiversiteit, ze brengen ook verkoeling.

Open en inclusief ontwerp

De finalisten houden bij de inrichting van hun sportaccommodatie rekening met verschillende doelgroepen en combinatie van functies. ‘Naoberschap’ en sociale toegankelijkheid zijn bewuste keuzes. Bij ‘t Doesgoor is uit de voetbalvereniging een wijkvoorziening ontstaan die een belangrijke sociale functie vervult in de buurt. ‘Naoberschap’ – naar elkaar omkijken en elkaar helpen – staat centraal op het sportpark.

In Aalten zorgt gedeeld eigenaarschap voor een sociaal, open en toegankelijke sportaccommodatie. Vrijwilligers en gebruikers voelen zich collectief verantwoordelijk, wat zich uit in zorgvuldige omgang met het terrein en het elkaar aanspreken op positief gedrag. Nieuwe voorzieningen, zoals de pumptrack en een jeu-de-boulesbaan, ontstaan vanuit lokale behoefte en met inzet van buurtbewoners.

Een open sportpark is niet alleen sociaal, maar vergroot ook de maatschappelijke waarde van je sportaccommodatie. In de strijd om de vierkante meters staan sportparken onder druk. Als je functies aan je sportaccommodatie toevoegt, kan dit bijdragen aan de toekomstbestendigheid van je sportaccommodatie. Wil je hier zelf mee aan de slag, lees dan het Stappenplan Open sportpark van Kenniscentrum Sport & Bewegen. 

Stap voor stap naar de sportaccommodatie van de toekomst

Wil je zelf stappen zetten in verduurzaming op je sportaccommodatie, denk dan aan de volgende punten en leer van de tips van de finalisten. 

• Onderzoek welke functies je op je accommodatie kan combineren. MHCN: “Afmetingen en gebruik ook afstemmen op zoveel als mogelijk verhuur aan derden: buitenschoolse opvang, sportactiviteiten voor middelbare scholen, buurtbijeenkomsten, activiteiten en dergelijke. Door zoveel mogelijk clubleden te betrekken bij de uitvoeringsplannen neemt het besef toe voor optimale duurzaamheid.”
• Optimaliseer je energiegebruik. Bespaar energie en voorkom verspilling. Dat is goed voor het klimaat en de clubkas. Sportpark Zuid Aalten: “Denk groot, in een stip op de horizon, maar begin klein. Elk stapje is er een, en ook die telt!”
• Bekijk de combinatie van technieken om zo efficiënt mogelijk met energie om te gaan. Zoals zonnepanelen in combinatie met een warmtepomp of energieopslag. Of opslag van water in combinatie met beregening van de sportvelden. De Grote Moat: “Denk goed na met elkaar en je adviseurs over de energiemaatregelen. De werkelijkheid is vaak net even anders dan de theorie.”
• Creëer groen op je sportaccommodatie. Investeer in biodiversiteit en klimaatadaptatie.
• Kies voor hergebruik van materialen. Stimuleer hergebruik en ‘biobased’ (bouw)materialen.
• Ontwikkel een sociaal beleid. Stel participatie, laagdrempeligheid en partners centraal. Sportpark Zuid Aalten: “Kijk altijd naar behoeftes van groepen mensen die gebruik willen maken van je accommodatie (dus niet, omdat het mooi is, of omdat een ander het ook heeft). Anders is de motivatie om duurzaam met de accommodatie om te gaan snel verdwenen.”
• Deel je verhaal. Communiceer resultaten, inspireer andere organisaties. ’t Doesgoor: “Kijk bij andere verenigingen, afkijken is makkelijker dan uitvinden.”

Dit artikel is in juli 2025 in gewijzigde vorm verschenen in magazine SPORT Bestuur & Management.