Duikende studenten brengen onder water het klimaat onder de aandacht

De Leidse Studenten Duikvereniging besteedt veel aandacht aan duurzaamheid. Zo organiseert zij afvalbingo’s waarbij leden troep uit het water opduiken om prijzen te winnen. Ook is er een speciale commissie: de Mega Duurzame Milieubewuste Actiegroep (MDMA). De club deed in 2021 dan ook mee aan de Verkiezing Duurzame Sportaccommodatie van het Jaar. Die wonnen ze niet, maar de inspanningen en visie van deze vereniging verdienen zeker een podium.

Water als basis

Twee van de leden zijn penningmeester Daniëlle van der Burg en commissievoorzitter Esther Bliek. Daniëlle vertelt over haar bachelor Biologie: “We hebben geen specifieke vakken over duurzaamheid, maar alles raakt aan het thema. Zo gaat bio-ethiek over morele waarden, en duurzaamheid is in essentie ook een moreel vraagstuk. Hoe zorg je niet alleen voor jezelf, maar evengoed voor anderen en de planeet?

Als duiker en biologiestudent heeft Daniëlle een grote liefde voor water. Ze gaat straks een master volgen die is gericht op mariene biologie. “Water is de basis van het leven. Tachtig procent van het aardoppervlakte is water. Verstoor je daarin de balansen? Dat beïnvloedt alles, van zuurstofbalans tot geopolitieke evenwichten. Is hier een paar meter zeespiegelstijging nog te overzien, ergens anders betekent het een onleefbaar gebied en dus mensen die moeten migreren. Dan zie je gelijk hoe relevant duurzaamheid is voor bijvoorbeeld migratiebeleid in de politiek.”

Tijdens het duiken wordt ze zich extra bewust van deze impact. “Mensen nemen water voor lief en denken: dat Nederlandse water is vies en grijs! Maar duik drie meter diep en je ziet net zulk indrukwekkend leven als in de tropen. Zoveel biodiversiteit, dat moeten we beschermen.”

Verder denken

Voor commissievoorzitter Esther was de duiksport een eye-opener. “Eerst was ik minder actief met duurzaamheid bezig. Dat veranderde toen ik onder het wateroppervlakte dook. Ik ontdekte een parallelle wereld en zag hoe belangrijk het is dat we die koesteren.” Nu doet ze de master Industrial Ecology aan de Universiteit Leiden en TU Delft. “We kijken bijvoorbeeld naar ‘planetary boundaries’, de grenzen waarbinnen de planeet kan functioneren. Gebruik je bijvoorbeeld meer kunstmest dan planten kunnen opnemen? Dan lekt het door naar sloten, waar de algen te groot worden en ze het ecosysteem verstoren. Zo zie je: bij duurzaamheid moet je altijd wat stappen verder denken om de impact van keuzes écht te overzien.” 

Ook bestudeert Esther in haar studie de sociale kant van duurzaamheid. “Wat vinden we normaal? Wat mag en wat niet? We staan klimaattechnisch voor een enorme uitdaging, en veel mensen hebben hun hoop op technologie gevestigd. Maar we zijn natuurlijk sociale wezens. Hoe kun je jezelf en elkaar stimuleren om duurzame keuzes te maken, individueel en als beleidsmaker?”

Bij het thema duurzaamheid moet je altijd wat stappen verder denken.

Esther Bliek, student Industrial Ecology en lid van de Leidse Studenten Duikvereniging

Duurzaam sporten

Ook voor de sport is duurzaamheid belangrijk. Esther: “Duurzaamheid gaat niet alleen over de planeet. Klimaatverandering tegengaan is ook eigenbelang: je wilt comfortabel leven. De mens functioneert nu eenmaal perfect in het huidige klimaat. Ook de sporter. Wil je duurzaam sporten, dus letterlijk dat het langer duurt? Draag dan je steentje bij.” 

Hoe kunnen sportclubs dat doen? Daniëlle: “Meer rekening houden met water. Watersportverenigingen kunnen natuurlijk ‘water clean-ups’ organiseren, maar ook andere verenigingen kunnen helpen. Overbevissing is bijvoorbeeld een gigantisch probleem. Je kunt stoppen met vis serveren in je kantine. Dat helpt echt.”

“Sportclubs kunnen minder spullen kopen en vaker naar de kringloop gaan,” oppert Esther. Ook noemt ze een plantaardig dieet. “De cijfers zijn overduidelijk: plantaardig voedsel eten is veel beter voor de planeet.” Maar ze kent ook de weerstand die menu-veranderingen bij mensen kan oproepen. Hoe kun je daar als sportclub mee omgaan? “Bied plantaardig voedsel aan náást dierlijke opties, zodat mensen het gevoel hebben dat ze kunnen kiezen. Noem de plantaardige optie de standaard en de bitterballen het alternatief. Deze ‘framing’ werkt. En maak het leuk: organiseer een bitterballen-proeverij met plantaardige en dierlijke varianten en laat mensen blind proeven. Misschien ontdekken ze dat die bietenbal lekkerder is dan ze dachten.”

Eye-openers

Volgens Esther is bewustzijn een van de sleutels. “Ik las ooit: het beste wat je voor het milieu kunt doen, is er écht over praten. Dan wordt het een ding en ga je jezelf de juiste vragen stellen. Ook als sportclub. Waarom stoken we eigenlijk kolen? Willen we ons geld daar wel aan besteden? Vanuit de antwoorden kun je vervolgens in actie komen.” Daniëlle: “Nodig eens een gastspreker uit die over duurzaamheid komt vertellen op je club. Al gaat één persoon daardoor minder plastic bekertjes na de wedstrijd gebruiken: het zijn de individuele keuzes die het systeem maken of breken. Of leg wat flyers neer en laat zien wat duurzame keuzes voor mensen zelf opleveren. Veel mensen denken nooit over duurzaamheid na, dan is zoiets soms al genoeg voor een kleine positieve verandering.”

Esther heeft nog een idee om het bewustzijn te vergroten, geïnspireerd door haar eigen eye-opener tijdens het duiken. “Waarom zou je niet eens als school en duikvereniging samenwerken en leerlingen de onderwaterwereld laten ontdekken? Ook dat creëert bewustzijn en interesse in de planeet.”

Het zijn de individuele keuzes die het systeem maken of breken.

Daniëlle van der Burg, biologiestudent en penningmeester bij de Leidse Studenten Duikvereniging

Wetenschap in de praktijk

Hoe zien de studenten de verbinding tussen wetenschap en praktijk? Daniëlle: “Veel kennis blijft hangen in de wetenschap, terwijl die inzichten juist in de praktijk geïmplementeerd moeten worden. Wetenschappers kunnen misschien meer van zich laten horen bij organisaties of bijvoorbeeld conservatie-projecten.” Esther vindt dat wetenschappelijke studies weinig aandacht voor de praktijk hebben, maar ziet dat wel veranderen. “Neem wetenschapscommunicatie: hoe breng je inzichten over? Daar komt meer oog voor, maar de verbinding met organisaties en de samenleving mag sterker.”

Omgekeerd kan de praktijk zich volgens beiden meer openstellen voor de wetenschap. “Nodig vaker wetenschappers uit”, zegt Daniëlle. Esther: “Heel concreet: laat eens een masterstudent op jouw sportvereniging onderzoek doen naar verduurzaming. Heeft de student z’n scriptie, en jij meer inzichten en ideeën.”

Politieke kansen

Ook de verbinding tussen wetenschap en beleid mag sterker volgens de vrouwen. “Wetenschappelijke inzichten zijn nodig om slimme politieke keuzes te maken”, stelt Daniëlle. “Bij de coronacrisis zaten continu virologen aan tafel in Den Haag. In deze klimaatcrisis moeten daar continu biologen en ecologen zitten!” Esther is het daarmee eens. “Waarom praten daar meer multinationals dan wetenschappers mee?” 

Wat kan de politiek volgens Esther leren van haar studie? “Het denken op systeemniveau. Net zoals de planeet één groot ecosysteem is waarbij alles samenhangt, zo moet je ook kijken naar maatschappelijke en economische structuren. Eerst uitzoomen, zodat je het geheel ziet. Dan inzoomen, om te kijken hoe je dat geheel goed laat functioneren. Zo’n systeemblik die verschillende vlakken belicht: dat verdient een grotere rol bij politieke keuzes.”

Tot slot: een laatste advies aan de politiek, ook met oog op de gemeenteraadsverkiezingen maart 2022? Esther: “Bedenk wat je nu werkelijk wilt stimuleren of ontmoedigen. De taak van de overheid is inwoners beschermen. Waar laat je vanuit die gedachte de belastingcenten terechtkomen? Ga voor groen herstel.” Dat vindt ook Daniëlle. “Bij de coronacrisis zei de overheid: mijn zakken zijn diep en mogen helemaal leeg. Zeg dat ook op klimaatgebied. Investeer in duurzaamheid en zet grote stappen.”